Vergi incelemesi, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak amacıyla yapılan faaliyetler şeklinde tanımlanıyor. Kural olarak vergi incelemelerinin beş yıllık zaman aşımı süresi içerisinde yapılması gerekir. Bu süre içerisinde kalmak şartıyla mükelleflerin, içinde bulunulan yıl dahil olmak üzere defter ve belgeleri vergi incelemesine tabi tutulabilmektedir.
Bu sayıdaki yazımızda, geçtiğimiz günlerde vergi inceleme yönetmeliğinde yapılan ve mükellefler açısından önem arz eden değişiklikleri de dikkate alarak, incelemeye başlama aşamasından rapor düzenlenmesine kadar geçen süreçte idare ve mükellef yönünden uyulması gereken usul ve esaslara bir kere daha göz atalım. Ancak yazımızda yer alan açıklamalar, yapılan yönetmelik değişikliğinin incelenmesi sonucu kendi görüşümüzü yansıtmakta olduğu bilinmeli ve mevzuatın sık değiştirilmesi ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, inceleme sürecinde idareye karşı uygulama yapmadan
önce konunun uzmanlarından güncelleme hakkında bilgi ve yardım alınmasını önemle hatırlatmak isteriz.
İnceleme oranı ülkemizde eskiden olduğu gibi oldukça düşük. Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi faal mükellef sayılarına göre; 2013 yılında %2.90, 2014 yılında %2,24 ve 2015 yılında %2,32 oranında inceleme yapılabilmiş olduğu Vergi Denetim Kurulu (VDK) Başkanlığı’nın 2015 Faaliyet Raporundan görülmektedir.
Vergi incelemeleri, vergi müfettişleri, vergi müfettiş yardımcıları ve ilin en büyük mal memuru tarafından yapılabiliyor. Aynı zamanda vergi dairesi müdürleri ile Gelir İdaresi Başkanlığı’nın merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar da vergi incelemesi yapmaya yetkilidirler.
Vergi İncelemesi Türleri
Vergi incelemeleri iki şekilde yapılabilir:
1. Tam İnceleme
Bir mükellefin her türlü iş ve işlemlerinin bütün matrah unsurlarını içerecek şekilde incelenmesi olarak tanımlanabilir. Bu inceleme, bir veya birden fazla vergi türünü vergilendirme dönemini içerebilir.
2. Sınırlı İnceleme
Tam inceleme dışında kalan vergi incelemeleri olarak tanımlanır.
Vergi İncelemesinin Süresi
İnceleme süresi, incelemenin türüne göre değişir. Tam inceleme yapılması halinde bu süre incelemeye başlanıldığı tarihten itibaren en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay olur. İncelemelerin bu süreler içinde bitirilmesi gerekir. İnceleme elemanları, incelemenin söz konusu sürelerde bitirilemeyeceğini anlarlarsa, gerekçeli bir yazı ile bağlı oldukları birimden ek süre talep edebilir. Bu başvurunun inceleme süresinin bitiminden en geç 10 gün önce yapılması gerekir. Bu talep ilgili birim tarafından değerlendirildikten sonra altı ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir.
Vergi İncelemesinin Süreçleri
1. Görevlendirmenin yapılması
2. Başlama tutanağının düzenlenmesi
3. Defterlerin ve incelemeye konu evrakların mükelleften alınması
4. İnceleme tutanakları ve çalışma kâğıtlarının düzenlenmesi
5. İnceleme raporunun yazılması ve mükellefle birlikte imzalanması
Vergi İnceleme Süreçleri Nasıl İşler?
1.Görevlendirmenin Yapılması
Vergi incelemesi yapacak olan vergi müfettişi, inceleme görevi yazısı ile görevlendiriliyor. Bu
yazılarda, mükellef ve inceleme türüyle ilgili bilgilerin yanında incelemenin konusu (transfer
fiyatlandırması, örtülü sermaye gibi) ve dönemine ilişkin bilgiler de yer alır. Önceki Uygulamada; inceleme elemanı, inceleme konusu veya döneminden farklı bir konu veya dönem için bir tespit yapması durumunda, yeni bir görevlendirme talep ederek incelemenin kapsamını genişletebilmekteydi.
Yeni yönetmelikle buna bir sınırlama getirilmiş durumdadır. Buna göre vergi incelemeleri, sadece inceleme görev yazısında belirtilen konu ve döneme ilişkin olarak yapılabilecek. Yani vergi müfettişleri inceleme konusu ve dönemi ile ilgili olmayan herhangi bir hususa ilişkin mükelleften bilgi ve belge talebinde bulunamayacaklar. Bu da vergi inceleme elemanlarının incelemeyi kendiliğinden farklı konuları veya dönemleri kapsayacak şekilde genişletmelerini engellemesi açısından önemli ve aynı zamanda mükellef lehine olumlu bir değişiklik olmuştur.
Örnek olarak vermek gerekirse; görevlendirmede belli bir aralığın KDV yönünden incelenmesi ve raporlanması talep edilmiş ve bu inceleme sırasında farklı bir konu veya döneme ilişkin eleştiriyi gerektiren hususlar tespit edilmesi durumunda, bu durumun inceleme denetçisi tarafından görevini verenlere bildirilmesi gerekecek.
Bununla birlikte görevlendirme yazısında yer alan inceleme konusuna giren tespitlerin, bu
yazıda yer almayan farklı vergi türlerine ilişkin olarak da rapor yazılmasını gerektirmesi durumunda, yeni bir görevlendirme gerekmiyor.
2.Başlama Tutanağının Düzenlenerek Mükellef ya da Vekili ile Karşılıklı Olarak İmzalanması
Önceden olduğu gibi vergi incelemesine “İncelemeye Başlama Tutanağı” ile başlanıyor. Tutanağının mükellef tarafından imzalandığı tarih incelemeye başlama tarihi olarak kabul ediliyor. Özellikle incelemelere getirilen yukarıdaki süre sınırlamalarından sonra bu tutanakların önemi daha da arttı. İmzalanan tutanağın bir örneği, defter ve belgeleri incelenen mükellefe veriliyor.
3.Defterlerin ve İncelemeye Konu Evrakların Mükelleften Alınması
Mükelleflerin defter ve belgeleri yazılı olarak isteniyor ve tutanakla teslim alınıyor. Yazıda, ibraz edilecek defter ve belgeler ile 15 günden az olmamak üzere ibraz süresi ve yeri, ibraz edilmemesi halinde uygulanacak yaptırımlar belirtilmesi önceden olduğu gibi devam edecek.
Bu yazıda eğer mükellef evrakları taşınamayacak kadar çok olması halinde süresi içinde bir
yazı ile işletmede inceleme için uygun bir alanın sağlanacağının da bildirilerek incelemenin işyeri mahallinde yapılması önceden olduğu gibi talep edile bilinir.
4.İnceleme Tutanakları ve Çalışma Kâğıtlarının Düzenlenmesi
Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, inceleme esnasında vergilendirmeyle ilgili olayları ve tespitleri içeren bir tutanak (inceleme tutanağı) düzenliyorlar. Yeni yönetmelik uyarınca, mükellef talep ederse tutanağın taslak hali iki gün önceden kendisine verilebilecek (ancak böyle bir talebinin olduğunu incelemeye başlama tutanağına yazdırması çok önemli olarak görüyoruz). Bu düzenlemeyle, mükellefin tutanakta yer alan hususlarla ilgili itiraz ve düşüncelerini tutanağa rahatça geçirebilmesi amaçlanıyor. Ayrıca, mükellefin inceleme sırasında eleştiri konusu yapılan hususlarla ilgili olarak inceleme elemanına özelge (mukteza) ibraz etmesi durumunda, özelgenin de inceleme tutanağına dâhil edilmesi ve rapora ek yapılması gerekiyor.
Tutanağa göre yapılması muhtemel işlemlerin neler olduğu konusunda mükellefin bilgilendirilmesi şart. Tutanakta bu bilgilendirmenin yapıldığı hususuna yer verilmesi de gerekiyor. Ayrıca yeni yönetmelik uyarınca, mükellefin Rapor Değerlendirme Komisyonu’nda dinlenme talebinin olup olmadığına ilişkin ifadeye de tutanakta yer verilecek. Bütün bunlardan sonra tutanağın son hali karşılıklı olarak imzalanıyor. Bir nüshasının imza edenlere verilmesi gerekiyor.
Peki, mükellef inceleme tutanağını imzalamaz ise; mükellef tutanağı imzalamazsa, inceleme
yapan, mükellefi imzalamaya zorlayamıyor. Ancak tutanakta yer verilen tespitlerle ilgili defter ve belgelere el konuluyor. İnceleme sonucunda tarh edilen vergiler ve kesilen cezalar kesinleşinceye kadar bu defter ve belgeler mükellefe iade edilmiyor. İlgililer herhangi bir zamanda tutanakları imzalayarak defter ve belgelerini geri alabilirler. Ancak suç delili olan defter ve belgeler hiçbir şekilde iade edilmiyor.
5.İnceleme Raporunun Yazılması ve Mükellefle Birlikte İmzalanması
Vergi incelemesi sonucunda, inceleme elemanları tarafından tutanakla tespit edilen hususlarla ilgili olarak “Vergi İnceleme Raporu” düzenleniyor. Rapor; vergi kanunlarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere aykırı olamıyor.
Kural olarak vergi türü ve dönemi itibarıyla ayrı ayrı vergi inceleme raporu düzenlenmesi gerekiyor. İnceleme dönemi bir takvim yılından fazlaya sari ise takvim yılı aşılmamak şartıyla tek bir rapor olarak da düzenlenebiliyor. Özel hesap dönemine tabi mükelleflerde rapor, takvim yılı yerine özel hesap dönemi dikkate alınarak düzenleniyor.
Bu raporlarda tarhiyat ve/veya ceza önerisi varsa, bunlara ilişkin tutarların herhangi bir tereddüde yer vermeyecek açıklıkta ve anlaşılır bir şekilde vergi inceleme raporlarının sonuç
bölümünde gösterilmesi gerekiyor. Eleştiriyi gerektirecek herhangi bir husus tespit edilemediği durumda ise bu konu artık ilgili birim tarafından mükellefe yazı ile bildirilmesi gerekiyor. Vergilendirmede incelemesiz ve sorunsuz günler diler bir sonraki sayımızda buluşmak üzere hayırlı ve bol kazançlar dileriz.
Türkçe
English
Deutsch
Русский
